Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN (fr. Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire) to ośrodek naukowo-badawczy położony na północno-zachodnich przedmieściach Genewy, na granicy Szwajcarii i Francji, pomiędzy Jeziorem Genewskim a górskim pasmem Jury. Obecnie do organizacji należą dwadzieścia trzy państwa. CERN zatrudnia 2600 stałych pracowników oraz około 8000 naukowców i inżynierów reprezentujących ponad 500 instytucji naukowych z całego świata. Najważniejszym narzędziem ich pracy jest największy na świecie akcelerator cząstek – Wielki Zderzacz Hadronów.
10 września 2008 został uruchomiony akcelerator Large Hadron Collider (LHC), który przyspiesza przeciwbieżne wiązki proton-proton (14 TeV) i proton-jądro ołowiu (1150 TeV). Cząstki są w stanie okrążać odziedziczony po LEP-ie tunel o długości dwudziestu siedmiu kilometrów 11 000 razy na sekundę. Tory cząstek zakrzywiają schłodzone helem do 1,9 K (–271,05 °C) elektromagnesy, przez które płynie prąd elektryczny o natężeniu do 11 850 A.
Wielki Zderzacz Hadronów ma wielką świetlność (liczbę cząstek w wiązce), dzięki czemu wzrasta prawdopodobieństwo obserwacji interesujących zderzeń. Cztery ogromne detektory (największe wysokości sześciopiętrowego budynku) przy LHC: ATLAS (A Toroidal LHC AparatuS), CMS (Compact Muon Solenoid), ALICE (A Large Ion Collider Experiment), LHCb (Large Hadron Collider beauty).
Fizycy mieli nadzieję, że podczas eksperymentów na LHC zostaną zaobserwowane bozony Higgsa. Potwierdziły się one w 2012 roku.
W ośrodku CERN pracuje absolwent naszej szkoły Tomasz Włostowski, który utrzymuje stałą współpracę z nauczycielem fizyki Stanisławem Grabowskim i zawsze w czasie pobytu w Polsce odwiedza mury szkolne. Dzięki pomocy pana Tomasza udało się 9 listopada 2021 roku odbyć razem z uczniami wycieczkę po CERN-ie. Pracownicy ośrodka panowie Tomasz Włostowski i Piotr Traczyk świetnie się uzupełniając przybliżyli uczniom najważniejsze wiadomości o ruchu i zderzeniach cząstek elementarnych oraz pracy detektorów cząstek. Ponad 100 uczniów klas o profilu matematyczno-fizycznym z zaciekawieniem wysłuchało relacji z Genewy. Młodzież wzięła udział w dyskusji, zadawali pytania.
Dziękujemy dyrekcji szkoły za umożliwienie uczniom uczestnictwa w tej niezwykłej lekcji fizyki. Serdeczne podziękowania składamy również pracownikom CERN-u za przeprowadzenie zajęć, a uczniom Mateuszowi Ługowskiemu, Jakubowi Karwowskiemu i Juliuszowi Knieć dziękujemy za świetnie zorganizowaną obsługę techniczną połączenia. Była to dla mnie również okazja do przypomnienia wizyty w Genewie w 2000 roku w składzie polskiej delegacji w ramach akcji FIZYKA NA SCENIE.
Stanisław Grabowski
